ျမဳပ္ေမ်ာေရွာင္ၾကဥ္ ဆန္လမ္းယွဥ္ တရားေတာ္
(ေဆာင္) ၁။ ျမဳပ္, ေမ်ာေရွာင္ၾကဥ္၊ ဆန္လမ္းယွဥ္၊ ေအးယာဥ္နိဗၺဴတာ။
၂။ ေအးခြင္ေရာက္မႈ၊ စိတၱာနု၊ ပြား႐ႈသတိပါ။
၃။ ေရွ႕စိတ္ျဖစ္ပ်က္၊ ေနာက္ဉာဏ္သက္၊ ဆက္ဆက္စဥ္တိုင္းသာ။
၄။ ျဖစ္ပ်က္ ျမင္,မုန္း၊ ျဖစ္ပ်က္ဆံုး၊ ၾကာအံုးခုနစ္ရက္တာ။
မဂၢင္ပြားမွ နိဗၺာန္ရ တရားေတာ္
(ေဆာင္) ၁။ ဒုကၡခ်ဳပ္ရာ၊ နိဗၺာန္မွာ၊ မွန္စြာအၿမဲရိွ။
၂။ နိဗၺာန္လိုခ်င္၊ မ်ားလူရွင္၊ လမ္းစဥ္မွန္ မသိ။
၃။ က်င့္စဥ္မမွန္၊ ထိုုနိဗၺာန္၊ တရံ မေရာက္ဘိ။
၄။ မဂၢင္ရွစ္ပါး၊ ၾကဥ္ဖယ္ထား၊ အျခားလမ္းမရိွ။
၅။ ခႏၶာငါးအင္၊ ျဖစ္ပ်က္စဥ္၊ ဉာဏ္ယွဥ္ စဲြသတိ။
၆။ ရုပ္နာမ္ျဖစ္ပ်က္၊ ေပၚတိုင္းဆက္၊ မပ်က္လိုက္ပါဘိ။
၇။ ျဖစ္ပ်က္မ်ားျမင္၊ အမုန္း၀င္၊ မုန္းလွ်င္ဆံုးဘိ နိဗၺဴတိ။
ေၾကာက္ေသလြတ္ရာ နည္းလမ္းရွာ တရားေတာ္
(ေဆာင္) ၁။ ေၾကာက္ေသ ေသက၊ ငရဲက်၊ ဒုကၡဆံုးမျမင္။
၂။ ေၾကာက္ေသ လြတ္မူ၊ ျမန္ယခု၊ ပြား႐ႈခႏၶာခြင္။
၃။ ႐ုပ္နာမ္ျဖစ္ပ်က္၊ ေနာက္ဉာဏ္မဂ္၊ ဆက္ဆက္လိုက္လွ်င္၊ ကိလိသ္စင္။
၄။ ကိေလစင္က၊ ျမန္ခဏ၊ ဒုကၡအဆံုးျမင္။
အဓိပတိလက္နက္ ရန္ၿဖိဳဖ်က္ တရားေတာ္
(ေဆာင္) ၁။ ပဓာနအလုပ္၊ ႀကိဳးအားထုတ္၊ အဟုတ္က်င့္ခါတြင္။
၂။ ကာမဗ်ာပါ၊ ၀ိဟႎသာ၊ သံုးျဖာ၀ိတက္၀င္။
၃။ ၀ိတက္၀င္က၊ ဓိပေတယ်၊ ခြင္းရ လက္နက္ပင္။
၄။ ဓိပတိသံုးပါး၊ လက္ကိုင္ထား၊ တရားရျမန္လ်င္။
(သတိခ်ပ္) ၁။ သာ၀ကဉာဏ္ရာ၊ ပါရမီဟာ၊ ေျပာစရာမရိွစင္။
၂။ သူမ်ားပါးစပ္ဖ်ား၊ လမ္းဆံုးျငား၊ ေမွာက္မွားသံသာခြင္။
၃။ နိဗၺာန္လိုလား၊ လြန္ႀကိဳးစား၊ အားပါးထုတ္ခဲ့လွ်င္။
၄။ နိေရာဓျမတ္၊ ခႏၶာဓာတ္၊ ဆံုးလတ္ဉာဏ္တြင္ ေတြ႕ၿမဲပင္။
ပဋိစၥသမုပၸါဒ္ စက္ရဟတ္ တရားေတာ္
(ေဆာင္) ၁။ ပဋိစၥသမုပၸါဒ္၊ စက္ရဟတ္၊ မျပတ္လွည့္လည္ဟန္။
၂။ ေၾကာင္းက်ိဳးဆက္ဆက္၊ ျဖစ္ခါပ်က္၊ ဉာဏ္သက္ရႈျမင္ရန္။
၃။ ျဖစ္ပ်က္သိက၊ ေနာက္မဂၢ၊ စင္ထ ကိေလသံ။
၄။ ကိေလကင္းစင္၊ မၾကာလ်င္၊ ျမတ္ယာဥ္မဂၢဉာဏ္။
(သတိခ်ပ္) ၁။ ဒိြဟိတ္ေလေလာ၊ တိဟိတ္ေလာ၊ ေစာေၾကာက်ဳိးမရိွ။
၂။ က်င့္ထုတ္ဖို႕ရန္၊ ကိုယ့္တာ၀န္၊ ဧကန္စဲြသတိ။
၃။ ဓေမၼာဟေ၀၊ က်င့္သူေတြ၊ ျပန္ေလက်င့္က်ိဳးရိွ။
၄။ ကိုယ္လုပ္သေလာက္၊ အက်ိဳးေရာက္၊ ယြင္းေဖာက္ဖိတ္မရိွ။
မိမိခႏၶာ တရားရွာ တရားေတာ္
(ေဆာင္) ၁။ တရားရွာလွ်င္၊ ကိုယ္မွာပင္၊ တို႔ရွင္ မိန္႔ေတာ္ျမတ္။
၂။ အဇၥ်တၱမွာ၊ ဉာဏ္ျဖင့္ရွာ၊ သစၥာေတြဆက္ဆက္။
၃။ ခႏၶာငါးခု၊ ျဖစ္ပ်က္မႈ၊ ဉာဏ္႐ႈ သတိကပ္။
၄။ ျဖစ္ပ်က္ျမင္က၊ ျမတ္စူဠ၊ တစ္ဘ၀ ပါယ္ေဘးလပ္။
၅။ မုန္းေအာင္ရႈလွ်င္၊ မလိုခ်င္၊ ဆံုးလွ်င္ ေသာတာပတ္။
(သတိခ်ပ္) ၁။ သံသရာ့ေရာဂါ၊ ထက္ၾကပ္ပါ၊ ခ်မ္းသာ မရမွတ္။
၂။ ေရာဂါေပ်ာက္နည္း၊ ေဆးေတာ္ႀကီး၊ အၿပီးကိုယ္မွာကပ္။
၃။ ကပ္သည္မွန္ဘိ၊ ဉာဏ္မသိ၊ အတိအႏၶဇာတ္။
၄။ ဆရာေကာင္းပင္၊ ေတြ႕ခိုက္တြင္၊ လ်င္လ်င္ သံုးစားအပ္။
နိဗၺာန္ရရာ နည္းလမ္းရွာ တရားေတာ္
(ေဆာင္) ၁။ ဥတုေၾကာင္းကံ၊ မဆက္ဆံ၊ နိဗၺာန္ခ်မ္းသာျမတ္။
၂။ မဂၢင္ရွစ္၀၊ မဇၥိ်မ၊ က်င့္မွ ရမည္မွတ္။
၃။ သမၼာပဋိပန္၊ စင္ၾကယ္ဉာဏ္၊ နိဗၺာန္ျမင္ဆတ္ဆတ္္။
၄။ ဆုေတာင္း႐ံုပင္၊ မက်င့္လွ်င္၊ ဘယ္တြင္မရအပ္။
(သတိခ်ပ္) ၁။ ကိေလႏူနာ၊ ရိွသူမွာ၊ ၿမဲသာပိုးေလာက္ကိုက္။
၂။ အတြင္းပိုးထ၊ မီးလံႈၾက၊ သားျမ သမီးပိုက္။
၃။ ႏူနာေပ်ာက္ခ်င္၊ တရားခြင္၊ ျမန္လ်င္က်င့္ထုတ္လိုက္။
၄။ ႏူနာမသိ၊ ေဆးမဖိ၊ လား၏ပါယ္စိုက္စိုက္။
ေသနည္းလမ္းျပ တရားေတာ္
(ေဆာင္) ၁။ အာ႐ံုေတြ႕လတ္၊ အၾကည္ဓါတ္၊ သိတတ္၀ိညာဏ္ျဖာ။
၂။ သံုးခုဆံုျငား၊ ဖႆလား၊ ခံစားေ၀ဒနာ။
၃။ ႐ုပ္နာမ္ဆက္ဆက္၊ ျဖစ္ၿပီးပ်က္၊ ဉာဏ္ခ်က္သတိပါ။
၄။ ေ၀ဒနာေနာက္၊ တဏွာေကာက္၊ လက္ေရာက္မခံရာ။
၅။ ေ၀ဒနာျဖစ္ပ်က္၊ ေနာက္ဉာဏ္မဂ္၊ မဆက္ေသတဏွာ။
၆။ ဒုကၡသိလွ်င္၊ အကုန္ျမင္၊ ၿပီးစင္ေလးသစၥာ။
(သတိခ်ပ္) ၁။ ခႏၶာရတြက္၊ ေသလမ္းဘက္၊ ရက္ဆက္ခိ်န္တိုင္းသြား။
၂။ အမွတ္မထင္၊ ေသပဲြ၀င္၊ ပါယ္ခြင္က်ဖို႔မ်ား။
၃။ ဆရာ့ထံမွာ၊ ေသနည္းရွာ၊ ျမန္စြာ သင္သင့္လား။
၄။ ေသနည္းသိက၊ ေသခါက်၊ လြတ္ရ ေသဆိုး၀ါး။
အနာဂတ္ေဘး လာမည့္ေရး တရားေတာ္
(ေဆာင္) ၁။ ခႏၶာငါးတန္၊ ေလာင္စာမွန္၊ အလံွ်ရဲရဲစု။
၂။ သံုးဆယ့္တစ္ဘံု၊ ၀ိုင္းကာအံု၊ ဟုန္ဟုန္ေလာင္ၿမိဳက္မႈ။
၃။ ေလာင္မွန္းမသိ၊ ေမာဟဖိ၊ မိမိမိုက္ျပစ္႐ႈ။
၄။ ေလာင္စာသိမ္းကာ၊ မီးၿငိမ္းရာ၊ ျမန္စြာေရာက္ေအာင္ျပဳ။
၅။ အနာဂတ္ေဘး၊ ၾကာမေ၀း၊ ေလးေဆးမသင့္ခု။
(သတိခ်ပ္) ၁။ ကိုယ့္ကိုယ္ကိုသာ၊ ဆံုးမရာ၊ လြန္စြာအခက္ဆံုး။
၂။ အရြယ္ရိွခိုက္၊ လံု႔လစိုက္၊ က်င့္လိုက္ဉာဏ္ထက္တံုး။
၃။ မိုးကုန္ကာမွ၊ ထြန္ကိုခ်၊ ဗာလေနာက္ပိတ္ဆံုး။
၄။ ဆင္ေျခ ဆင္လက္၊ ခိ်န္ေရႊ႕တြက္၊ အခက္ႀကဳံၾကအုံး။
၅။ တဏွာလွည့္သမွ်၊ ငံု႔ခံၾက၊ ဘ၀သံသာလံုး။
၆။ ေမ့ေလ်ာ့ေပါ့တန္၊ အေသခံ၊ တရံဘယ္မဆံုး။
၇။ ကိုယ့္ကိုယ္ကိုသာ၊ ကိုးကြယ္ရာ၊ မွန္စြာဉာဏ္လက္သံုး။
အာသ၀ခ်ဳပ္ေၾကာင္း အက်င့္ေကာင္း တရားေတာ္
(ေဆာင္) ၁။ အ၀ိဇၨာက၊ အာသ၀၊ ျဖစ္ကေၾကာင္းက်ိဳးဆက္။
၂။ ပုညာ ပုည၊ ျပဳလုပ္ၾက၊ က်ိဳးရ သံုးတစ္(၃၁)စက္။
၃။ အပါယ္လူနတ္၊ ျဗဟၼာရပ္၊ ပို႔တတ္သူ႔လက္ခ်က္။
၄။ အထက္ကန္ခ်၊ ေအာက္ကန္ခ်၊ အာသ၀ျပစ္ဒဏ္နွက္။
၅။ လက္ရိွအနာ၊ မေပ်ာက္ရာ၊ ေနာက္နာရွာခ်င္လ်က္။
၆။ ခုေရးေနာင္ရာ၊ က်ိဳးေၾကာင္းမွာ၊ မွန္စြာမသိတြက္။
၇။ အ႐ူးအကန္း၊ လူအႏွမ္း၊ ေသာ့သြမ္းဆိုမည္ရွက္။
(သတိခ်ပ္) ၁။ သူမ်ားသႏၱာန္၊ ကဲခတ္ရန္၊ အမွန္ခက္ခဲရိွ။
၂။ ကိုယ့္ကိုယ္ကိုပ၊ ကဲခတ္ရ၊ မုခ်လြယ္ကူ၏။
၃။ ခက္ခဲပယ္ထုတ္၊ လြယ္ကူလုပ္၊ အဟုတ္က်ိဳးမ်ားဘိ။
၄။ မိမိခႏၶာ၊ အဇၥ်တ္မွာ၊ ခက္ကာျဖစ္ပ်က္သိ။
၅။ တစ္စိတ္ေနာက္တြင္၊ နွစ္ဉာဏ္၀င္၊ ျမန္ပင္နိေဗၺဒိ။
၆။ နိဗၺိႏၵၾကာ၊ ၀ိရဇၨာ၊ ဉာဏာ၀ိမုတၱိ။
ၾကက္ကိုစံျပဳ ခႏၶာ႐ႈ တရားေတာ္(၁)
(ေဆာင္) ၁။ ၾကက္ဥပမာ၊ စံယူကာ၊ ထုတ္ရွာပဓါန။
၂။ ေတာင္ပံျဖန္႔၀ပ္၊ အပူဓါတ္၊ ေပးလတ္ၾကက္နံ႔မွ်။
၃။ ေျခလက္သည္းခြ်န္၊ ပါးဥခံြ၊ ေရျမန္ခန္းေျခာက္ပ။
၄။ ကေတာ္,ကေတာ္၊ ေတာင္းဆုေအာ္၊ ဘယ္ေသာ္လိုမရ။
၅။ ေတာင္း၍ယူခ်င္၊ ဒုကၡပင္၊ ပြါးလွ်င္နိေရာဓ။
(သတိခ်ပ္) ၁။ လက္႐ိုက္႐ိုးတြင္၊ လက္ရာထင္၊ နိႈင္းယွဥ္ ပမာသင့္။
၂။ အားထုတ္ႀကိဳးစား၊ ဇဲြဉာဏ္အား၊ ရျငားလ်င္,ေႏွး,သင့္။
၃။ အမွ်အတန္း၊ ေပးေ၀မွန္း၊ စခန္းၿပိတၱာပြင့္။
၄။ သာဓုတန္းက၊ တဆုပ္မွ်၊ ရၾက က်ိဳးမဖြင့္။
၅။ သာဓု ကုသိုလ္၊ မွ်ကုသိုလ္၊ လူလိုဘယ္မသင့္။
၆။ ကိုယ့္ကိုယ္ကိုသာ၊ ကိုးစားရာ၊ သူ႔ဟာမေမွ်ာ္သင့္။
ၾကက္ကိုစံျပဳ ခႏၶာ႐ႈ တရားေတာ္(၂)
(ေဆာင္) ၁။ ေယာနိေသာက၊ မနသိကာရ၊ ပဌမလိုအပ္ခ်က္။
၂။ ပညာျဖင့္ပင္၊ ပိုင္းျခားအင္၊ ေနာက္တြင္ မွန္လက္နက္။
၃။ နွလံုးသြင္းက၊ မွန္ကန္မွ၊ ဉာဏ္က ပိုင္းႏိုင္တြတ္။
၄။ သစၥာနက္ရင္း၊ ႏွလံုးသြင္းမွန္၊ ဉာဏ္ျဖင့္ပိုင္းျခား၊ ညီေစအား၊ တရားေပါက္ျမန္တက္။
(သတိခ်ပ္) ၁။ ဥခံြ အ၀ိဇၨာ၊ ေမွာင္မိုက္မွာ၊ သံသာတေလွ်ာက္လံုး။
၂။ ရမ္းသြားရမ္းလာ၊ စံုကန္းစြာ၊ ဒုကၡာဘယ္မဆံုး။
၃။ ဆရာေကာင္းႀကဳံ၊ ခြင့္ေကာင္းဆံု၊ ၾကည္ယံုအားသစ္က်ဳံး။
၄။ ကိုုယ္မေသခင္မွာ၊ ကိုယ့္သာသနာ၊ ခဲစြာႀကဳံႀကိဳက္တုန္း။
၅။ ႀကဳံေတာင့္ႀကဳံခဲ၊ တခါလဲြ၊ က်ိဳးနဲဘ၀ဆံုး။
ဉာဏ္သံုးဆင့္တက္ ၀ဋ္မွထြက္ တရားေတာ္
(ေဆာင္) ၁။ ယထာဘူတ၊ နိဗၺိႏၵ၊ မဂၢဉာဏ္သံုးခ်က္။
၂။ ဟုတ္မွန္သိျမင္၊ ၿငီးေငြ႕ထင္၊ လိုခ်င္ ကင္းကြာမဂ္။
၃။ တစ္ဉာဏ္ရမွ၊ ႏွစ္တက္ရ၊ ႏွစ္ရ သံုးဉာဏ္တက္။
၄။ ဓမၼနိယာမ၊ သဘာ၀၊ ေဆာင္ထ လုပ္အားတြက္။
(သတိခ်ပ္) ၁။ ဒုကၡရဟတ္၊ လွည့္ကာပတ္၊ မျပတ္သံသာစက္။
၂။ အေသဒုကၡ၊ ေနဒုကၡ၊ ဘာမွ် ပိုမစြက္။
၃။ ခႏၶာဓါတ္သား၊ ကန္႔လန္႔သြား၊ ကိုယ္အားမလိုက္ခက္။
၄။ စိတ္ကူးတျခား၊ ဓါတ္သြားတဖံု၊ မသိတံု၊ အပံု႐ူးလွခ်က္။
၅။ ကန္႔လန္႔သမား၊ ေပါင္းတာမ်ား၊ အံ့အားသင့္ေအာင္ခက္။
၆။ ဘ၀သံုးတန္၊ စ႑ာလံ၊ သုသာန္သခ်ႋဳင္းပ်က္။
၇။ ဒြန္းစ႑ားေပ်ာ္၊ ႏွစ္ၿခဳိက္ေပ်ာ္၊ ၿမိဳ႕ေတာ္မသိတြက္။
ပင့္ကူပမာ တရားရွာ တရားေတာ္
(ေဆာင္) ၁။ ပင့္ကူပမာ၊ က်င့္သံုးရာ၊ ပဉွာမိလိႏၵ။
၂။ အလယ္ခ်က္ကိုင္၊ လႈပ္ႀကိဳးကိုင္၊ လ်င္ႏိုင္ဖမ္းအုပ္ရ။
၃။ ႀကိဳးမလႈပ္လွ်င္၊ လယ္ခ်က္တြင္၊ ၿမဲပင္ျပန္ထိုင္ခ်။
(သတိခ်ပ္) ၁။ ရဟန္းပုဂၢိဳလ္၊ လူပုဂၢိဳလ္၊ ထိုထိုမေရြးဘိ။
၂။ သတိေလးပါး၊ တပါးပါး၊ ရႈပြားဉာဏ္ျဖင့္ၾကည့္။
၃။ ခုနွစ္ရက္ပင္၊ ႐ႈပြား၀င္၊ ႏုံ႔လွ်င္နာဂါမိ။
၄။ သတိပ႒ာန္ေခၚ၊ ပါဠိေတာ္၊ ရွင္ေတာ္ေဟာမိန္႔ရိွ။
၅။ ဒိိ႒ိသကၠာ၊ စိတ္၌သာ၊ မ်ားစြာစဲြ၀င္ၿငိ။
၆။ ေသာတာပန္ကို၊ ျမန္တည္လို၊ စိတ္ကိုပြားပါဘိ။
၇။ ေပဋေကာပေဒသ၊ ပါဠိရ၊ ဖြင့္ဟေဟာထုတ္၏။
ခႏၶာ႐ႈကြက္ ဉာဏ္သံုးခ်က္ တရားေတာ္
(ေဆာင္) ၁။ ပ်င္းလို႔ဖ်င္းကာ၊ လြန္ႏုံခ်ာ၊ ဗာလာေနာက္ပိတ္ေခြ။
၂။ ျမင့္မိုရ္ထုေပ်ာက္၊ သမုဒ္ေျခာက္၊ အံ့ေလာက္ျဖစ္နိုင္ေစ။
၃။ အိုနာေသက၊ မလြတ္ရ၊ နႏၱကမၻာေ၀။
၄။ ဉာဏ္လုပ္သံုးဆင့္၊ မလုပ္ဖင့္၊ ကဲဆင့္ဒုကၡေပြ။
၅။ ေနႀကီး၀င္ကာ၊ ေရႀကီးစြာ၊ နီးလာေသျခင္းေလ။
၆။ မႏုႆတၱ၊ ဒုလႅဘ၊ အရေတာ္ခိုက္ေန။
၇။ ငရဲမီးအိုး၊ ေခြးနက္မ်ိဳး၊ ေပ်ာက္လွ်ိဳးတတ္ေကာင္းေလ။
၈။ ရင္၀လံွစူး၊ ထိပ္ဦးမီးေလာင္၊ ပမာေဆာင္၊ လြတ္ေအာင္သကၠာေခြ်။
အ၀ိဇၨာေမွာင္ၾကီး ပိတ္ကာဆီး တရားေတာ္
(ေဆာင္) ၁။ အ၀ိဇၨာငါးတန္၊ ဦးစြာလွန္၊ အျမန္မဂ္ရမွတ္။
၂။ ကမၼႆကတံ၊ ကံသိဉာဏ္၊ ခြါလွန္ပဌမထပ္။
၃။ နာမ႐ူပ၊ ပရိေစၧဒ၊ ဉာဏ္ကဒုကိုလွပ္။
၄။ ပဋိစၥသမုဒ္စဥ္၊ ေၾကာင္းက်ိဳးျမင္၊ ကြာစဥ္သံုးနံပါတ္။
၅။ ျဖစ္ပ်က္ျမင္လာ၊ လကၡဏာ၊ ဉာဏာေလးကိုလွပ္။
၆။ သစၥာသိျမင္၊ ဉာဏ္ရလ်င္၊ ကြာစဥ္ေမွာင္ငါးထပ္။
(သတိခ်ပ္) ၁။ အ၀ိဇၨာေမွာင္ၾကီး၊ ပိတ္ကာဆီး၊ ဘယ္နည္းႀကံၾကမည္။
၂။ ေမွာင္ထဲေမြးေလ၊ ေမွာင္ထဲေသ၊ သေခၤ်မ်ားလွၿပီ။
၃။ တီေကာင္သြား,သြား၊ သူ႔ႏႈတ္ဖ်ား၊ အစားခံရသည္။
၄။ ဥခံြႀကိဳက္ေသာ္၊ ႐ူးေပ်ာ္ေပ်ာ္၊ မာန္ေမာ္ေထာင္လႊားဖီ။
၅။ ဘုရားဆူဆူ၊ ပုန္းႏိုင္သူ၊ ေဘးဟူမလြတ္ၿပီ။
၆။ အခြင့္သာခိုက္၊ လံု႔လစိုက္၊ အမိုက္ခြာသင့္သည္။
အ၀ိဇၨာ ဥႀကိဳက္ အမိုက္တိုက္ တရားေတာ္
(ေဆာင္) ၁။ ဗုဒၶဳပၸါဒ၊ ဒုလႅဘ၊ ႀကဳံရခဲဘိေတာင္း။
၂။ ေျမႀကီးထုဆိုင္၊ ဆယ့္သံုးမိုင္၊ တက္နိုင္ကာလေညာင္း။
၃။ တစ္ဆူတစ္ဆူ၊ ပြင့္ေတာ္မူ၊ ဗိုလ္လူႀကိဳက္ႀကဳံေကာင္း။
၄။ ဘ၀တဏွာ၊ ေခ်ာ့တိုင္းပါ၊ သံသာဓြန္႔ရွည္ေညာင္း။
၅။ စိတ္ခ်လက္ခ်၊ ေပါ့တန္က၊ ဒုကၡဂယက္ေအာင္း။
၆။ က်င္ႀကီးေလာက္နွယ္၊ က်င္ႀကီးတြယ္၊ ဘယ္၀ယ္မႀကိဳက္ေကာင္း။
၇။ အဘ အ၀ိဇၨာ၊ မိ,တဏွာ၊ သတ္ပါေသေပ်ာက္ေၾကာင္း။
၈။ ခြင့္သာခိုက္မွာ၊ မလိုက္နာ၊ မိုက္စြာလူ႔ဗူးေတာင္း။
ဥခံြ အ၀ိဇၨာ ေမွာင္ငါးလႊာ တရားေတာ္
(ေဆာင္) ၁။ သဒၶါ,သတိ၊ သမာဓိ၊ ၀ီရိ,ပညာ ငါး။
၂။ ဣေျႏၵထက္၊ ေမွာင္ငါးခ်က္၊ ဖံုး၀ွက္ကြယ္ကာထား။
၃။ မိုက္မဲလွစြာ၊ အ၀ိဇၨာ၊ ျမန္စြာ ခြါသင့္လား။
၄။ မခြါေခ်က၊ နိဗၺာန၊ လမ္းစ ပိတ္တံုးျခား။
၅။ ဇာတိ မရဏံ၊ သံသာရံ၊ ဖန္ဖန္၀ဲလွည့္သြား။
၆။ ရစ္ပတ္ခ်ာခ်ာ၊ ဆင္းရဲမွာ၊ ပမာဆံုလည္ႏြား။
၇။ သမုတိနယ္၊ ဆိုင္းဘုတ္တြယ္၊ သြယ္သြယ္ဇာတိပြား။
၈။ ခြင့္သာဆဲတြင္၊ မခဲလ်င္၊ လဲြခ်င္တက္တက္မွား။
အ၀ိဇၨာငါးထပ္ ဦးစြာလွပ္ တရားေတာ္
(ေဆာင္) ၁။ ကမၼႆကတာ၊ အ၀ိဇၨာ၊ ဦးစြာတြန္းလွန္ခ်။
၂။ နာမ႐ူပံ၊ ေမွာင္ထုရန္၊ ခြါလွန္ဒုတိယ။
၃။ ပဋိစၥသမုပၸါ၊ ခြါလွစ္ရာ၊ ၀ိဇၨာတတိယ။
၄။ လကၡဏာဉာဏ္ဖံုး၊ အေမွာင္တံုး၊ ေခ်မႈန္းစတုတၳ။
၅။ သစၥာဖံုးကြယ္၊ ေမွာင္ညစ္က်ယ္၊ ျဖတ္ပယ္ပဥၥမ။
၆။ တစ္,ကြာၿပီးလွ်င္၊ ႏွစ္ကိုပင္၊ ခြါစဥ္ယထာကၠမ။
(သတိခ်ပ္) ၁။ အ၀ိဇၨာငါးတန္၊ စဥ္တိုင္းလွန္၊ အျမန္မဂ္ရမည္။
၂။ ဆင့္ဆင့္ခြါမွ၊ သဘာ၀၊ က်နမွန္ကန္သည္။
၃။ အခြါဘဲလွ်င္၊ လုပ္ငန္း၀င္၊ ဉာဏ္စဥ္ မတတ္ျပီ။
၄။ ဉာဏ္စဥ္တတ္ခါ၊ ရတံုပါ၊ လြန္စြာၾကာတတ္သည္။
၅။ ထို႔ေၾကာင့္ ဦးစြာ၊ အ၀ိဇၨာ၊ လွန္ခြါပစ္ရမည္။
၆။ အ၀ိဇၨာကြာမွ၊ စင္ၾကယ္လွ၊ ဒုကၡျမင္သိမည္။
၇။ ဒုကၡသိလွ်င္၊ မွန္ေလးျမင္၊ ၿငိမ္းခြင္ေရာက္ေတာ့မည္။
၈။ ၿငိမ္းခြင္ေရာက္လို၊ မ်ားလူဗိုလ္၊ ခိ်န္တိုေသနီးၿပီ။
အ၀ိဇၨာတဏွာ လြတ္ေၾကာင္းရွာ တရားေတာ္
(ေဆာင္) ၁။ မိုက္မဲတပ္မက္၊ ယင္းဒဏ္ခ်က္၊ နဲနက္ဒုကၡေပြ။
၂။ လိမၼာခ်မ္းသာ၊ ဘိတ္မပါ၊ သံသာကရြတ္ေခြ။
၃။ ေက်ာက္ခဲေရက်၊ ပမာျပ၊ ဒုကၡသက္ဆိုးရွည္။
၄။ အႆုတ၀ါ၊ ဉာဏ္မဲ့စြာ၊ သံသာေခြးေနေသ။
၅။ ငါဘဲထင္ရိွ၊ ယူဒိ႒ိ၊ ခင္ဘိတဏွာေပြ။
၆။ ခႏၶာငါးအင္၊ လူနတ္ခြင္၊ ၿမဲဖ်င္ပါယ္ေလးေထြ။
၇။ ခႏၶာငါး၀၊ အနိစၥ၊ ဒုကၡ အနေတၱ။
၈။ ျဖစ္ပ်က္႐ႈဘိ၊ မွန္ျမင္သိ၊ သႏၱိ ၿမိဳက္လမ္းေဖြ။
(သတိခ်ပ္) ၁။ ဘုရားေရႊဉာဏ္၊ အျမင္သန္၊ ဟုတ္မွန္ထုတ္ေဖာ္ၾက။
၂။ ဉာဏ္မဲြထိုထို၊ မယံုလို၊ ျပစ္ဆိုု စြပ္စဲြၾက။
၃။ လူလားေျမာက္ဉာဏ္၊ ျမတ္ဗုဒၶံ၊ ဧကန္ယြင္းမခြ။
၄။ ငါတို႔မမယ္၊ ကေလးငယ္၊ အရြယ္ေမြးေပါက္စ။
၅။ ဘုရားျမတ္စြာ၊ မိန္႔ၾသ၀ါ၊ ေကာင္းစြာလိုက္နာမွ။
၆။ သံသာ၀ဋ္တြင္း၊ ဆင္းရဲျခင္း၊ ေၾကာင္းရင္းသမုဒယ။
၇။ မိုက္မဲေၾကာင္းဖန္၊ ဆင္းရဲခံ၊ ႏွစ္တန္စက္လည္ရ။
၈။ မိုက္မဲကင္းခ်ဳပ္၊ ဒုကၡျပဳတ္၊ ၀ိမုတ္လြန္ခ်မ္းျမ။
အ၀ိဇၨာတဏွာ လြတ္ေၾကာင္းရွာ တရားေတာ္
(ေဆာင္) ၁။ မိုက္မဲတပ္မက္၊ ယင္းဒဏ္ခ်က္၊ နဲနက္ဒုကၡေပြ။
၂။ လိမၼာခ်မ္းသာ၊ ဘိတ္မပါ၊ သံသာကရြတ္ေခြ။
၃။ ေက်ာက္ခဲေရက်၊ ပမာျပ၊ ဒုကၡသက္ဆိုးရွည္။
၄။ အႆုတ၀ါ၊ ဉာဏ္မဲ့စြာ၊ သံသာေခြးေနေသ။
၅။ ငါဘဲထင္ရိွ၊ ယူဒိ႒ိ၊ ခင္ဘိတဏွာေပြ။
၆။ ခႏၶာငါးအင္၊ လူနတ္ခြင္၊ ၿမဲဖ်င္ပါယ္ေလးေထြ။
၇။ ခႏၶာငါး၀၊ အနိစၥ၊ ဒုကၡ အနေတၱ။
၈။ ျဖစ္ပ်က္႐ႈဘိ၊ မွန္ျမင္သိ၊ သႏၱိ ၿမိဳက္လမ္းေဖြ။
(သတိခ်ပ္) ၁။ ဘုရားေရႊဉာဏ္၊ အျမင္သန္၊ ဟုတ္မွန္ထုတ္ေဖာ္ၾက။
၂။ ဉာဏ္မဲြထိုထို၊ မယံုလို၊ ျပစ္ဆိုု စြပ္စဲြၾက။
၃။ လူလားေျမာက္ဉာဏ္၊ ျမတ္ဗုဒၶံ၊ ဧကန္ယြင္းမခြ။
၄။ ငါတို႔မမယ္၊ ကေလးငယ္၊ အရြယ္ေမြးေပါက္စ။
၅။ ဘုရားျမတ္စြာ၊ မိန္႔ၾသ၀ါ၊ ေကာင္းစြာလိုက္နာမွ။
၆။ သံသာ၀ဋ္တြင္း၊ ဆင္းရဲျခင္း၊ ေၾကာင္းရင္းသမုဒယ။
၇။ မိုက္မဲေၾကာင္းဖန္၊ ဆင္းရဲခံ၊ ႏွစ္တန္စက္လည္ရ။
၈။ မိုက္မဲကင္းခ်ဳပ္၊ ဒုကၡျပဳတ္၊ ၀ိမုတ္လြန္ခ်မ္းျမ။
အာသ၀ကုန္ရန္္ နည္းလမ္းမွန္ တရားေတာ္
(ေဆာင္) ၁။ ခႏၶာငါးရပ္၊ ႐ႈဉာဏ္ကပ္၊ မျပတ္ ႐ႈၾကည့္ရာ။
၂။ အေၾကာင္းတိုက္က၊ ျဖစ္ေပၚရ၊ ခဏခ်ဳပ္ဆံုးရာ။
၃။ ျဖစ္ပ်က္သိျမင္၊ ဉာဏ္ရလွ်င္၊ မွန္ျမင္ဇာနသာ။
၄။ အနိစၥ ဒုကၡ၊ အနတၱ၊ သံုး၀ၿပီးပိုင္လာ။
၅။ ျဖစ္ပ်က္ျမင္ပိုင္၊ ဒုကၡပိုင္၊ ျဖတ္ႏိုင္ပဋိစၥာ။
၆။ ျဖစ္ပ်က္ဒုကၡံ၊ သိျမင္ဉာဏ္၊ မဂၢံျမတ္သစၥာ။
၇။ အာသ၀ခ်ဳပ္၊ ဉာဏ္၀ိမုတ္၊ ေကာင္းဟုတ္နိဗၺဴခ်ာ။
(သတိခ်ပ္) ၁။ အ၀ိဇၨာစ၊ အာသ၀၊ ပဋိစၥခႏၶာစက္။
၂။ တဏွာဒိ႒ိ၊ ေမာဟဖိ၊ မသိမိုက္မဲတြက္။
၃။ ျဖစ္ပ်က္ဖန္ခါ၊ ၀ဲလွည့္ကာ၊ ဒုကၡာလြန္နဲနက္။
၄။ သိျမင္ဉာဏ္ရ၊ ထိုဒုကၡ၊ မုခ်လြတ္နိုင္ကြက္။
၅။ ခႏၶာျဖစ္စဥ္၊ ဉာဏ္႐ႈ၀င္၊ မွန္ျမင္ဒုကၡနက္။
၆။ ျဖစ္ပ်က္တစ္လံုး၊ ပိုင္ႏိုင္သံုး၊ လမ္းဆံုးအာသ၀က္။
၇။ ဆုေတာင္းကာမွ်၊ အာသ၀၊ ကုန္ပ မရိွတြက္။
၈။ ဆုေတာင္းပယ္ျဖဳတ္၊ မဂၢင္လုပ္၊ မွန္ဟုတ္နိဗၺဴထြက္။
သာ၀ကပါရမီ ႏွစ္ခ်က္ညီ တရားေတာ္
(ေဆာင္) ၁။ ဒုကၡထင္ထင္၊ ခုကြ်တ္ခ်င္၊ ခုပင္အားထုတ္ရာ။
၂။ သစၥာတရား၊ မွန္ေလးပါး၊ နာၾကားစဥ္မကြာ။
၃။ ခႏၶာကိုယ္တြင္း၊ ႏွလံုးသြင္း၊ လက္ငင္း႐ႈၾကည့္ရာ။
၄။ ႏွလံုးသြင္းမွန္၊ ႐ုပ္ႏွင့္နာမ္၊ ျဖစ္ျပန္ပ်က္ျခင္းရာ။
၅။ ျဖစ္ပ်က္-မျပတ္၊ တရစပ္၊ ႐ႈလတ္ဉာဏ္ျမင္လွာ။
၆။ ဒုကၡျဖစ္ပ်က္၊ ဒုကၡဆက္၊ သက္သက္ဒုကၡသာ။
၇။ ဒုကၡျမင္မ်ား၊ အမုန္းပြား၊ မုန္းမ်ားခ်ဳပ္ဆံုးရွာ။
၈။ ဒုကၡဆံုးေပ်ာက္၊ သုခေရာက္၊ ကဲေမာက္လြန္ခ်မ္းသာ။
(သတိခ်ပ္) ၁။ ခႏၶာ႐ုပ္နာမ္၊ အတန္တန္၊ ထပ္ျပန္ျဖစ္ခ်ဳပ္ကာ။
၂။ မိမိေမြးေသ၊ သက္ဆိုးရွည္၊ မွတ္ေလသံသရာ။
၃။ သံသာရွည္ေမ်ာ၊ ဒုကၡေျပာ၊ အေဟာဆင္းရဲစြာ။
၄။ အေသဆက္ဆက္၊ ေနမစြက္၊ သက္သက္ဒုကၡသာ။
၅။ ခႏၶာျဖစ္စဥ္၊ မဂၢင္၀င္၊ ႐ႈလွ်င္သိမည္သာ။
၆။ ထဆဲ႐ုပ္နာမ္၊ ထိုင္ပ်က္က်န္၊ ထျပန္ထိုင္မပါ။
၇။ ျဖစ္ပ်က္ျဖစ္ပ်က္၊ အေသဆက္၊ နဲနက္ဆင္းရဲစြာ။
၈။ ဆင္းရဲေၾကာက္လွ်င္၊ မ်ားလူရွင္၊ ျမန္လ်င္ အားထုတ္ရာ။
သာသနာတြင္းမွာ ႀကဳံခဲစြာ တရားေတာ္
(ေဆာင္) ၁။ ဆီးမီးဥပမာ၊ ေလးသစၥာ၊ သိရာတကြနက္။
၂။ မီးစာေလာင္လွ်င္း၊ ဆီကုန္ျခင္း၊ လင္းျခင္းေမွာင္ကြယ္ပ်က္။
၃။ ဒုကၡသိျမင္၊ သမုၾကဥ္လိုက္၊ နိေရာဆိုက္၊ မဂ္၌ပြားမ်ားလ်က္။
၄။ ဒုကၡသိက၊ ေလးကိစၥ၊ ၿပီးထတၿပိဳင္နက္။
(သတိခ်ပ္) ၁။ ဒါန သီလ၊ သမထ၊ သာသနာပမ်ိဳး။
၂။ သစၥာသိလွ်င္၊ သာသနာ၀င္၊ ကြာစင္အမိုက္ဆိုး။
၃။ ကာဠေဒ၀ိလ၊ တာပသ၊ ဆံုးစြလူျဖစ္က်ိဳး။
၄။ ဘုရားပြင့္မွ၊ သစၥာျပ၊ ႀကဳံရခဲဘိကိုး။
၅။ အသက္ႀကီးလည္း၊ ခိ်န္မစီး၊ ခ်ည္းႏီွးရွည္သက္ဆိုး။
၆။ အခါေကာင္းလွ်င္၊ သာသနာ၀င္၊ လ်င္လ်င္ျဖစ္ဖို႕ႀကိဳး။
၇။ မႀကိဳးသူမွာ၊ ပါယ္ေလးရြာ၊ ပမာကိုယ့္အိမ္အိုး။
ခႏၶာရိွသမွ် ေၾကြးဆပ္ရ တရားေတာ္
(ေဆာင္) ၁။ ဒါနသီလ၊ သမထ၊ က်န္ထကိေလသာ။
၂။ ကိေလက်န္က၊ ခႏၶာရ၊ ကံက ထက္ၾကပ္ပါ။
၃။ ကံကစီရင္၊ ထက္ေအာက္ခြင္၊ စံုလင္ရခႏၶာ။
၄။ အထက္ဆန္ၾက၊ ေအာက္စုန္ရ၊ ဒုကၡသေခၤ်ပါ။
၅။ ေၾကြးေဟာင္းမေက်၊ ေၾကြးသစ္ေဖြ၊ ျမဳပ္ေလစံုးစံုးသာ။
၆။ ခႏၶာျဖင့္ပင္၊ တံု႔ဆပ္လွ်င္၊ ဘယ္တြင္ဆံုးနိုင္ရာ။
၇။ ဉာဏ္ျဖင့္ဆပ္က၊ ခုဘ၀၊ မုခ်ေက်မည္သာ။
(သတိခ်ပ္) ၁။ ေစာင္းေထာင္ျမင့္မား၊ ေခ်ာက္ကမ္းပါး၊ ေၾကာက္အားဖြယ္လိလိ။
၂။ လိမ့္လဲက်လွ်င္၊ ႐ိုးသားပင္၊ မြစင္ညက္ညက္စိ။
၃။ ေစာက္ထိုးက်ရာ၊ ထိုျဖစ္မွာ၊ ဘဇာေၾကာက္ဖို႔ရိွ။
၄။ သစၥာမရ၊ ထိုသူမွ၊ ႀကီးစြေၾကာက္ေဘးရိွ။
၅။ သစၥာမသိသူ၊ ဆင္းရဲထူ၊ ကယ္သူဘိတ္မရိွ။
၆။ သံသရာ့သစ္ငုတ္၊ ၀ဲဇလုတ္၊ စံုးျမဳပ္ဒုဂၢတိ။
က်င့္ျမတ္မဂၢင္ နိဗၺာန္၀င္ တရားေတာ္
(ေဆာင္) ၁။ မီးေလာင္ဖို႔ရာ၊ ေလာင္စာရွာ၊ သစၥာမသိတြက္။
၂။ ေလာင္စာႏွင့္မီး၊ တဲြရက္ႀကီး၊ ၿငီးၿငီးေလာင္ႏိွက္စက္။
၃။ ေလာင္စာသိမ္းကာ၊ မီးၿငိမ္းရာ၊ ျမန္စြာေရာက္ဖို႔တြက္။
၄။ မီးၿငိမ္းေစတတ္၊ မဂၢင္ျမတ္၊ က်င့္အပ္ျမန္ျဖဳတ္ခ်က္။
၅။ မက်င့္ေနက၊ ပမာဒ၊ ဒီမွ ေသမင္းလက္။
(သတိခ်ပ္) ၁။ ရွစ္ပါးမဂၢင္၊ သေဘၤာတြင္၊ ေအးယဥ္ၿငိမ့္ၿငိမ့္စီး။
၂။ ေခမ အမတ၊ နိဗၺာန၊ ေျဖာင့္စြာလမ္းခရီး။
၃။ သူ,မပါလွ်င္၊ သံသာခြင္၊ ဘယ္တြင္ရပ္မည္နည္း။
၄။ အပါယ္ေလးျဖာ၊ သမုဒၵရာ၊ အစာ ငါး,လိပ္ခ်ည္း။
၅။ ဒုကၡလိႈင္းခ်က္၊ ၀ဲဂယက္၊ လွည့္စက္ခံမၿပီး။
ဒိ႒ိကြာမွ ခ်မ္းသာရ တရားေတာ္
(ေဆာင္) ၁။ ႐ုပ္နာမ္ေလာက၊ ခိုင္ၿမဲစြ၊ ယူက သႆတာ။
၂။ ႐ုပ္နာမ္မၿမဲ၊ ျပတ္ယူစဲြ၊ ေခၚၿမဲ ဥေစၧဒါ။
၃။ အဆံုးရိွ၏၊ ဥေစၧဒိ၊ မရိွ သႆတာ။
၄။ အသက္ကိုယ္မူ၊ တျခားယူ၊ အတူယူလည္း ဥေစၧဒါ။
၅။ သတၱ၀ါေသမူ၊ ျဖစ္ေသးယူ၊ တလွည့္ယူလည္း ဧကစၥာ။
၆။ သတၱ၀ါေသက၊ မျဖစ္ၾက၊ ျပတ္က ဥေစၧဒါ။
၇။ မျဖစ္မဟုတ္၊ ျဖစ္မဟုတ္၊ စဲြထုတ္ အမရာ။
(သတိခ်ပ္) ၁။ ဒိ႒ိ မိစၧာ၊ ရိွသူမွာ၊ ေသခါပါယ္လက္ငင္း။
၂။ သကၠာယပင္၊ ရိွေလလွ်င္၊ ပါယ္ခြင္မလြတ္ကင္း။
ခႏၶာခ်ည္တိုင္ မ႐ုန္းႏိုင္ တရားေတာ္
ဥပမာ
(ေဆာင္) ၁။ လည္ပတ္ၿမဲခိုင္၊ ဖဲြ႔ႀကိဳးပိုင္၊ ခ်ည္တိုင္ပတ္ခ်ာခ်ာ။
၂။ ဒီတြင္ေနစား၊ ဒီတြင္သြား၊ ဒီနားအိပ္ရရွာ။
၃။ ညစ္ေၾကးစြန္႔လွ်င္၊ ဒီနားပင္၊ ေသလွ်င္နီးမကြာ။
၄။ ခ်ည္တိုင္ရစ္၀ဲ၊ မခြာရဲွ၊ ေခြးနဲဥပမာ။
ဥပေမယ်
၅။ သတၱ၀ါဆိုင္ဆိုင္၊ ခႏၶာတိုင္၊ ၿမဲခိုင္မလြတ္သာ။
၆။ တဏွာဖဲြ႕ႀကိဳး၊ သကၠာဆိုး၊ တုပ္မ်ိဳးလည္ပတ္သာ။
၇။ တရစ္ပတ္ပတ္၊ လွည့္တံုလတ္၊ မျပတ္ဘယ္သံသာ။
၈။ သစၥာမသိသူ၊ ထိုနည္းတူ၊ ဘယ္သူမလြတ္ရာ။
၉။ ခႏၶ၀ဂၢ၊ သံယုတၱ၊ သုတၱမိန္႔ခြန္းလာ။
တိုင္က်ိဳး, ႀကိဳးျပတ္, လည္ပတ္ျပဳတ္ တရားေတာ္
(ေဆာင္) ၁။ တရားမနာ၊ သူေတာ္စြာလုပ္၊ အဟုတ္မက်င့္၊ ဖင့္ႏြဲ႕လင့္၊ ကြ်တ္ခြင့္္လမ္းမရိွ။
၂။ ကမၻာပ်က္ေခ်၊ သမုဒ္ေရေျခာက္၊ ေျမလံုးေပ်ာက္ခါ၊ ျဖစ္နိုင္ရာ၊ ျမတ္စြာေဟာျပဘိ။
၃။ ထက္ေအာက္ပတ္ခ်ာ၊ ယူဇနာေဆာင္း၊ ရွစ္ေသာင္းေလးေထာင္၊ ျမင့္မိုရ္ေတာင္၊
ေပ်ာက္ေအာင္နီးေသး၏။
၄။ မနာမက်င့္၊ တရားႏွင့္ေ၀း၊ အေလွးဗာလ၊ အႆုတ၊ ျမဳပ္ရစံုးစံုးတည့္။
၅။ လည္တိုင္မက်ိဳး၊ ႀကိဳးလည္းမျပတ္၊ လည္ပတ္မျပဳတ္၊ လူမဟုတ္၊ က်ိဳးယုတ္ ေခြးတရိွ။
ခႏၶာဉာဏ္စိုက္ သုညဆိုက္ တရားေတာ္
(ေဆာင္) ၁။ တရားဓမၼာ၊ ခႏၶာမွာ၊ မွန္စြာ အျမဲရိွ။
၂။ ေပၚလာႀကဳံခိုက္၊ ဉာဏ္စူးစိုက္၊ အလိုက္ႏုပတၱိ။
၃။ ေပၚဆဲစိတ္စဥ္၊ ႐ႈစိတ္၀င္၊ မွန္ျမင္ျဖစ္ပ်က္သိ။
၄။ ေရွ႕စိတ္သုည၊ ေနာက္ဉာဏ္ရ၊ နတၱဉာဏ္က၀ိ။
၅။ ခႏၶာငါးခြင္၊ သုညျမင္၊ လြတ္စင္ေသမင္းမိ။
ဒိ႒ိသစ္ငုတ္ အျမစ္ျပဳတ္ တရားေတာ္
(ေဆာင္) ၁။ ျဗဟၼာ့ျပည္က၊ အပ္ကိုခ်၊ ဒီကအပ္တစ္စင္း။
၂။ အပ္သြားခ်င္းသာ၊ ထိႏိုင္ရာ၊ ပမာမွတ္ေလမင္း။
၃။ မႏုႆတၱ၊ ဒုလႅဘ၊ လြန္,ရခဲဘိျခင္း။
၄။ အရေတာ္စြာ၊ ခုႀကဳံလာ၊ အာကာ ငါ့မာန္တင္း။
၅။ ပါရမီရိွလာ၊ သာသနာ၊ ေထာင္ငွါနားရိွရင္း။
၆။ က်င့္စဥ္မွန္ရ၊ က်င့္ပါက၊ မဂ္ရခုလက္ငင္း။
(သတိခ်ပ္) ၁။ ဘ၀သံသရာ၊ က်င္လည္ခါ၊ မ်ားစြာေမွာက္မွားရိွ။
၂။ ဒိ႒ိအယူ၊ စဲြ၀င္သူ၊ ဘယ္သူမလြတ္ဘိ။
၃။ သံသရာ့သစ္ငုတ္၊ ၀ဲစလုတ္၊ နစ္ျမဳပ္လား၀ီစိ။
၄။ ႀကဳံႀကိဳက္တုန္းမွာ၊ ဒိ႒ိခြါ ၊ ပါယ္ရြာ လြတ္လမ္းရိွ။
၅။ ဒိ႒ိကြာစဥ္၊ တရား၀င္၊ ျမန္လ်င္ မဂ္ရ၏။
၆။ ဒိ႒ိတန္းလန္း၊ တရားလမ္း၊ အလွမ္းကြာလွ၏။
ဒိ႒ိသကၠာယ ျမန္စြာခ် တရားေတာ္
(ေဆာင္) ၁။ ဒါနသီလ၊ သမထ၊ ရံႊ႕မွ်ပမာနဲ။
၂။ မဂ္ရမွန္လစ္၊ ဇမၺဴရာဇ္၊ အႏွစ္ေရႊျမခဲ။
၃။ ရဟန္းလူရွင္၊ မဂ္မျမင္၊ ပါယ္ခြင္က်ဖို႔ျမဲ။
၄။ ရဟန္းလူရွင္၊ မဂ္ရလွ်င္၊ ပါယ္ခြင္အိုးစားကဲြ။
၅။ အိုးစားကဲြရာ၊ ရဖို႔ငွါ၊ လ်င္စြာအားသစ္ႀကဲ။
၆။ ရင္၀လံွစူး၊ ထိပ္ဦးမီးေလာင္၊ ပမာေဆာင္၊ ရေအာင္ႀကိဳးလို႔ခဲ။
သစၥာနွစ္ရပ္ ခဲြျခားမွတ္ တရားေတာ္
(ေဆာင္) ၁။ သစၥာႏွစ္ပါး၊ ျမတ္ဘုရား၊ ခဲြျခားေဟာမိန္႔ညႊန္း။
၂။ မရိွမွန္ဘိ၊ သမုတိ၊ ေလာကိနယ္တ၀န္း။
၃။ ရိွမွန္ မွန္လွ၊ ပရမတၳ၊ ေလာကထက္ျမတ္လြန္း။
၄။ သစၥာႏွစ္ျပင္၊ မသိလွ်င္၊ လဲြစင္ဒိ႒ိ၀န္း။
၅။ ဒိ႒ိခ်ကာ၊ ပါယ္ေလးရြာ၊ ေသခါက်ဖို႔တန္း။
ဧည့္သည္ အိမ္သည္ ဉာဏ္၀န္းခ်ယ္ တရားေတာ္
(ေဆာင္) ၁။ ဧည့္သည္ အိမ္သည္၊ စိတ္နွစ္သြယ္၊ ကိုယ္၀ယ္အျမဲလွည့္။
၂။ အေၾကာင္းတိုက္ခါ၊ ေပၚထြက္လာ၊ စိတ္မွာဧည့္သယ္ခ်ည့္။
၃။ ႐ွဴ႐ႈိက္စိတ္မွာ၊ အိမ္သည္သာ၊ မွန္စြာၿမဲတည္ဘိ။
၄။ ဧည့္သည္ေျခာက္ေယာက္၊ စိတ္ႀကံေပါက္၊ လာေရာက္ခိုး၀င္ဘိ။
၅။ ဧည့္သည္ထြက္၀င္၊ သတိယွဥ္၊ ဉာဏ္ျမင္ရႈမွတ္ၾကည့္။
၆။ အ႐ႈမ်ားခါ၊ ပ်က္ျမင္လာ၊ ျပဳတ္ကြာမ်ိဳးဒိ႒ိ။
(သတိခ်ပ္) ၁။ ၀ိပႆနာ၊ ႐ႈဆဲခါ၊ သာသနာတည္၏မွတ္။
၂။ မ႐ႈလဲႊဖယ္၊ သာသနာကြယ္၊ ဘယ္၀ယ္မျမင့္ျမတ္။
၃။ သတိပ႒ာန္၊ ကိုယ့္သႏၱာန္၊ ကိန္းရန္လံု႔လကပ္။
၄။ ကိုယ့္သႏၱာန္မွာ၊ ကိန္း၀ပ္လာ၊ သာသနာတည္၏မွတ္။
၅။ သာသနာ႐ံႈး၊ လူထင္းတံုး၊ စံုးစံုးပါယ္ေလးရပ္။
ခႏၶာငါးရပ္ လူသတ္ငါးဦး တရားေတာ္
(ေဆာင္) ၁။ ခႏၶာလူသတ္၊ မိတ္ေဆြမွတ္၊ ေပါင္းလတ္ ဒိ႒ိစဲြ။
၂။ လူသတ္ေယာက်္ား၊ ခႏၶာငါး၊ သတ္ျငားဗိုင္းဗိုင္းလဲ။
၃။ သကၠာယက၊ အပါယ္ခ်၊ နႏၱသံသာ၀ဲ။
၄။ အႆုတ၀ါ၊ ဉာဏ္မဲ့ရွာ၊ ပါယ္ရြာေရာက္ဖို႔ၿမဲ။
၅။ သကၠာရန္သူ၊ မွန္သိမူ၊ နိဗၺဴေရာက္မလဲြ။
အျမင္မွန္မွ နိဗၺာန္ရ တရားေတာ္
(ေဆာင္) ၁။ အမွားျမင္လွ်င္၊ ခႏၶာခြင္၊ ၿမဲဖ်င္ရစ္ကာ၀ဲ။
၂။ တဏႈပါဒါန္၊ ကမ္(ကံ)သံုးတန္၊ တရံျဖစ္မစဲ။
၃။ မာနတဏွာ၊ ဒိ႒ိလာ၊ ပါယ္ရြာဇာတိၿမဲ။
၄။ ေက်ာက္ခဲေရက်၊ ပမာဏ၊ လံုး၀ေအာက္ခ်ိဳး(ဂ်ိဳး)စဲြ။
၅။ ျဖစ္ပ်က္ ႐ုပ္,နာမ္၊ အျမင္မွန္၊ ဧကန္ရဖို႔ခဲ။
၆။ အမွန္ျမင္လာ၊ တဏွာကြာ၊ ဥပါ,ကမ္ခ်ဳပ္စဲ။
၇။ တဏွာမာန၊ ဒိ႒ိပ၊ လံုး၀လြတ္လပ္ျမဲ။
တဏွာပြားစီး ပါယ္ခရီး, တဏွာသတ္မွ ခ်မ္းသာရ တရားေတာ္
(ေဆာင္) ၁။ အဆင္းတည့္တည့္၊ မ်က္လံုးလွည့္၊ ျမင္သိစိတ္ေပၚလာ။
၂။ စကၡဳံပဋိစၥ၊ ႐ူေပစ၊ ေနတၱ၀ိညာဏာ။ (ေနတၱ=စကၡဳ=မ်က္စိ)
၃။ အေၾကာင္းစံုမွ၊ ေပၚလာၾက၊ မူလမရိွပါ။
၄။ စကၡဳ၀ိညာဏ္၊ ဧည့္သည္မွန္၊ ျဖစ္ျပန္ပ်က္ၿမဲသာ။
၅။ ေၾကာင္းက်ိဳးဆက္ဆက္၊ ျဖစ္တံုပ်က္၊ စဥ္ဆက္ေျခာက္ဒြါရာ။
၆။ အႏွစ္မရိွ၊ အကာတိ၊ မ်က္လွည့္ဥပမာ။
၇။ အသိမိုက္မဲ၊ တဏွာစဲြ၊ ငါပဲထင္မိရွာ။
၈။ မသိလိုခ်င္၊ စဲြလမ္း၀င္၊ အားအင္ထုတ္ရွာ ရခႏၶာ။
၉။ ခႏၡာရျပန္၊ တဏႈပါဒါန္၊ ကမံၼဇာတိလာ။
၁၀။ တစ္ခုဒြါရ၊ ပဋိစၥ၊ ဒုကၡစက္လွည့္ကာ။
၁၁။ ဒြါရေျခာက္ခြင္၊ သတိယွဥ္၊ ဉာဏ္ျမင္ရႈၾကည့္ရာ။
၁၂။ ျဖစ္ပ်က္ျမင္က၊ ေနာက္မဂၢ၊ ဒုကၡျပတ္နည္းနာ။
ပဋိစၥသမုပၸါဒ္ ဉာဏ္နွင့္ျဖတ္ တရားေတာ္
(ေဆာင္) ၁။ ဓမၼကထာ၊ ဟုတ္မွန္စြာ၊ သစၥာလြတ္မရိွ။
၂။ တရားရွာလိုက္၊ သစၥာဆိုက္၊ ေကာင္းၿမိဳက္မွန္ဟုတ္သိ။
၃။ ဓမၼမွန္စြာ၊ နာက်င့္ခါ၊ သစၥာဆိုက္ေလ၏။
၄။ ခ်ိန္ခြင္ဉာဏ္စဲြ၊ လက္ကိုင္ၿမဲ၊ အလြဲဘိတ္မရိွ။
၅။ ဆရာမ်ားေျမာင္၊ အတုေရွာင္၊ ျမတ္ေခါင္အာစရိ။
၆။ ဆရာလဲြလွ်င္၊ သံသာခြင္၊ လဲြစင္ကမ္းမရိွ။
ဒိ႒ိအ႐ူးနာ ေပ်ာက္ေၾကာင္းရွာ တရားေတာ္
(ေဆာင္) ၁။ အနိစၥ ဒုကၡ၊ အနတၱ၊ အသုဘမွန္စင္စစ္။
၂။ နိစၥ သုခ၊ ကိုယ့္အတၱ၊ သုဘထင္သည့္ျဖစ္။
၃။ ေဖာက္ျပန္အျမင္၊ အလဲြထင္၊ မွားခ်င္ ဒိ႒ိျဖစ္။
၄။ ေသာတာပန္ေဆး၊ ေပ်ာက္နိုင္ေရး၊ ေတာ္ေဆးဧကရာဇ္။
၅။ မကုေနက၊ အပါယ္၀၊ မုခ်ကိုယ့္အိမ္ျဖစ္။
၀ိပၸလႅာသ ပယ္ခြာခ် တရားေတာ္
(ေဆာင္) ၁။ သညာ စိတၱ၊ ဒိ႒ိက၊ သံုး၀၀ိပၸလႅာ။
၂။ မွတ္မွား သိမွား၊ အယူမွား၊ ေဖာက္ျပား ၀ိပၸလႅာ။
၃။ အနိစၥ ဒုကၡ၊ အနတၱ၊ အသုဘ စင္စစ္သာ။
၄။ နိစၥ သုခ၊ ကိုယ့္အတၱ၊ သုဘ ေဖာက္ျပန္ကာ။
၅။ သံုးပါး၀ိပၸလ္၊ ႐ူးနာသန္၊ ေဖာက္ျပန္ျမင္၍လာ။
၆။ ႐ူးနာေပ်ာက္ခ်င္၊ တရား၀င္၊ လ်င္လ်င္အားထုတ္ရာ။
၇။ ဧကာယေနာ အယံမေဂၢါ၊ စတုေရာ၊ သတိပ႒ာနာ။
၈။ ျဖစ္ပ်က္ျမင္စ၊ နိွမ္ေဆးပ၊ ၿငိမ္စြမ်ားျမင္ခါ။
၉။ ျဖစ္ပ်က္ဆံုးေရာက္၊ ႐ူးနာေပ်ာက္၊ မ်က္ေမွာက္နိဗၺဴတာ။
ခႏၶာေလႏွင္ နိဗၺာန္၀င္ တရားေတာ္
(ေဆာင္) ၁။ ခႏၶာထဲမွာ၊ ႐ုပ္နာမ္သာ၊ မွန္စြာႏွစ္ပါးရိွ။
၂။ ခႏၶာ႐ုပ္နာမ္၊ ေလွသဏၭာန္၊ မွတ္ရန္ပမာညိႇ။
၃။ ေလွထိုးသမား၊ ဉာဏ္စိတ္ထား၊ မျခားတူလွ၏။
၄။ ႐ုပ္နာမ္ေလွတြင္၊ ဉာဏ္စိတ္ပင္ ၊ အစဥ္ခက္ပါဘိ။
၅။ ႐ုပ္နာမ္ဆက္ဆက္၊ ျဖစ္ကာပ်က္၊ ဉာဏ္ခ်က္မ်က္၀ါးမိ။
၆။ မ်က္၀ါးဉာဏ္ျမင္၊ ဆက္႐ႈလွ်င္၊ မ်ားျမင္ျဖစ္ပ်က္သိ။
၇။ ျဖစ္ပ်က္သိက၊ ႐ူးနာပ၊ ေပ်ာက္စျပဳေလ၏။
(သတိခ်ပ္) ၁။ နိဗၺာန္ေရာက္ေၾကာင္း၊ တရားေကာင္း၊ ကိန္းေအာင္းခႏၶာခြင္။
၂။ နိဗၺာန္ေရာက္လို၊ လူထိုထို၊ ကိုယ့္ကိုယ္ၾကည့္ဖို႔ပင္။
၃။ ကိုယ့္ခႏၶာျပ၊ ကိုယ္ၾကည့္မွ၊ ရၾကနိဗၺာန္ပင္။
၄။ ရုပ္နာမ္သေဘာ၊ သူ႔အေျပာ၊ ေစာေၾကာဉာဏ္႐ႈျမင္။
၅။ ဒိ႒ဓမၼ၊ ၀ိဒိတ၊ လံုး၀ ယံုမွားစင္။
၆။ သူေျပာမယံု၊ ကိုယ္ေတြ႕ႀကဳံ၊ စြမ္းဟုန္ရဲရင့္အင္။
၇။ ျပင္ပခႏၶာ၊ ၾကည့္သူမွာ၊ ေ၀းစြာတက္တက္စင္။
အနာကင္းလြတ္ ခ်မ္းသာျမတ္ တရားေတာ္
(ေဆာင္) ၁။ သစၥာနွင့္စပ္၊ တရားျမတ္၊ နာလတ္႐ိုညႊတ္ကာ။
၂။ အာ႐ံုတစ္ပါး၊ ေရာက္မသြား၊ စိတ္ထားတည္လွစြာ။
၃။ ခႏၶာအဇၥ်တ္၊ သတိခ်ပ္၊ သင့္ျမတ္နွလံုးသာ။
၄။ ယထာဓမၼံ၊ ေဒသနံ၊ ၿမဲၿမံစူးစိုက္နာ။
၅။ ကိေလမ၀င္၊ တထိုင္တြင္၊ လ်င္ျမန္မဂၢသာ။
(သတိခ်ပ္) ၁။ က်မ္းမဇၥိ်မ၊ ပဏၰာသ၊ သံုး၀မဂ္အဂၤါ။
၂။ ေပဋေကာပေဒ၊ အဂၤါေန၊ နွစ္ေထြ မိန္႔ခဲ့မွာ။
၃။ သစၥာစပ္ျငား၊ ျမတ္တရား၊ မွတ္သား၀ိေသသာ။
၄။ က်မ္းျမတ္နွစ္ဆူ၊ ကဲြေယာင္မူ၊ ညီတူဓိပၸာယာ။
၅။ သာ၀ကသာမာန္၊ မဂ္ရရန္၊ နွစ္တန္မွ်အဂၤါ။
၆။ ပါရမီသီးျခား၊ မေဟာၾကား၊ မွတ္သားၿမဲေသခ်ာ။
မဂၢဉာဏ္ျမတ္ ေၾကြးကုန္ဆပ္ တရားေတာ္
(ေဆာင္) ၁။ ခႏၶာရတြက္၊ ေသဖို႔ရက္၊ ခိ်န္းရက္မရိွၾက။
၂။ ေသခါနီးမွာ၊ နိမိတ္လာ၊ ေရာက္ရာဘံုဘ၀။
၃။ ငရဲစရိွ၊ ဒုဂၢတိ၊ ျမင္ဘိထိုကာလ။
၄။ ရင္တြင္းလိႈက္ပူ၊ ပြက္ပြက္ဆူ၊ ကယ္သူေ၀းမည္ပ။
၅။ ဘယ္သားဘယ္သမီး၊ ဘယ္ပစၥည္း၊ ခ်ည္းနီွးထိုကာလ။
၆။ မသာနွလံုး၊ ေသလြန္ဆံုး၊ အ႐ံႈးနာက်ည္းစြ။
၇။ ခိ်န္မေနွာင္းခင္၊ ယခုပင္၊ လ်င္ျမန္အားထုတ္ၾက။
၈။ မဂၢင္မွသာ၊ အားကိုးရာ၊ ေခမာေျဖာင့္တန္းလွ။
၉။ အကုသလာ၊ ေၾကြးေတြဟာ၊ မ်ားစြာအနႏၱ။
၁၀။ မဂ္ဉာဏ္ဆိုက္ေရာက္၊ ေၾကြးကုန္ေပ်ာက္၊ ကဲေမာက္လြန္ခ်မ္းျမ။
(သတိခ်ပ္) ၁။ မုဆိုးလုဒၵက၊ မိလကၡ၊ ပထမေဇာတြက္တာ။
၂။ ေပစၥကၡတြင္၊ အက်ိဳးထင္၊ ေရပင္ေပ်ာက္ရရွာ။
၃။ အမွတ္မထင္၊ ေသရလွ်င္၊ ပါယ္ခြင္ငရဲရြာ။
၄။ ကလ်ာမိတၱ၊ ႀကဳံႀကိဳက္ရ၊ ညႊန္းျပမဂၢဂၤါ။
၅။ လိုက္နာက်င့္ႀကံ၊ မဂ္သံုးတန္၊ လ်င္ျမန္ရရိွကာ။
၆။ မေကာင္းကံေၾကြး၊ က်ိဳးမေပး၊ ေက်ေအးလြတ္ခ်မ္းသာ။
နိဗၺာန္ရရာ က်င့္သံုးျဖာ တရားေတာ္
(ေဆာင္) ၁။ သပၸဳရိသ၊ ဘဇန၊ ေသာႆသဒၶမံၼ။
၂။ ဓမၼာနုဓမၼ၊ ပဋိပဇၨ၊ ဉာယသံသာမံ။
၃။ က်မ္းမဇၥိ်မ၊ ပဏၰာသ၊ ေဟာျပဧ၀ကံ။
၄။ နိဗၺဴလိုက၊ ကလ်ာဏ၊ သံုး၀လိုက္နာႀကံ။
၅။ သူေတာ္ဆည္းကပ္၊ ျမတ္တရားနာ၊ ေလ်ာ္စြာႀကံက်င့္၊ မဂ္ဖိုလ္ခြင့္၊ ရလင့္ဧကႏံၱ။
(သတိခ်ပ္) ၁။ ဒိြဟိတ္တိဟိတ္၊ ၀ိစိကိတ္၊ တံုးပိတ္က်ိဳးမရိွ။
၂။ အားထုတ္ဖို႔သာ၊ ကိုယ့္၀န္တာ၊ ေသခ်ာစဲြသတိ။
၃။ က်င့္ထုတ္ခါတြင္၊ ဉာဏ္အျမင္၊ မွန္ပင္ခဲြေ၀သိ။
၄။ ျဖစ္ပ်က္ျမင္က၊ တိဟိတ္ပ၊ မုခ် မွတ္ေလဘိ။
၅။ ေတာင္းကာရမ္းကာ၊ နိဗၺာနာ၊ ရရာလမ္းမရိွ။
၆။ အေတာင္းေလွ်ာ့လ်က္၊ ယခုထြက္၊ ဆက္ဆက္ထုတ္ပါဘိ။
